Zijn we zuinig genoeg op ons drinkwater?

De kwaliteit van ons drinkwater

In veel landen is het niet verstandig om water uit de kraan te drinken. Door allerlei vormen van besmetting en vervuiling van het drinkwater is de kans om ziek te worden relatief groot. In Nederland kunnen we gelukkig zonder zorgen een glas kraanwater drinken, maar dat gaat niet vanzelf. Rijkswaterstaat, de waterschappen en de drinkwaterbedrijven, die samen verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van het oppervlaktewater, het grondwater en het drinkwater, hebben er hun handen vol aan.

Waar halen we ons drinkwater vandaan?

In Nederland is drinkwater vooral afkomstig uit de grond. Ruim 60% van het water dat we gebruiken, is grondwater. Dat water doet er soms eeuwen over om diep in de bodem terecht te komen. De zand- en kleilagen hebben het water op een natuurlijke manier gezuiverd en doordat er geen zuurstof in het water zit, leven er ook geen bacteriën en virussen in. In het westen van ons land bevat het grondwater te veel zout om als drinkwater te kunnen gebruiken. Daarom is het drinkwater in dat deel van het land vooral afkomstig uit de grote rivieren en het IJsselmeer. Omdat de kans op vervuiling van dit oppervlaktewater groter is, controleren de drinkwaterbedrijven het binnenkomende water voortdurend. Bovendien wordt het water in een aantal stappen gezuiverd. Dat gebeurt onder meer met behulp van filters, maar ook met speciaal UV-licht om bacteriën en virussen uit te schakelen. Een deel van het oppervlaktewater wordt getransporteerd naar de duinen, waar infiltratie in de bodem voor een natuurlijke zuivering zorgt.

Klimaatverandering en water

Het klimaat verandert. Vooral de afgelopen 150 jaar is de gemiddelde temperatuur op aarde flink gestegen. Dat heeft allerlei gevolgen, die we ook in ons land merken. Zo hebben we vaker dan vroeger te maken met extreme buien én met langere periodes van droogte. De overvloedige regenval veroorzaakt wateroverlast en soms zelfs overstromingen. De droogte zorgt voor heel andere problemen. Doordat het soms maandenlang niet of nauwelijks regent, kan er een tekort aan drinkwater ontstaan. In sommige regio’s hebben we daar al mee te maken gehad, op momenten waarop er veel vraag naar water was. De drinkwaterbedrijven, het RIVM en verschillende andere instanties waarschuwen voor een structureel tekort aan schoon drinkwater in 2030.

Watertransitie

Om ervoor te zorgen dat er bij iedereen in Nederland schoon en betrouwbaar drinkwater uit de kraan blijft komen, is het nodig dat we het beschikbare water op een andere manier gaan beheren. Overal waar we water gebruiken, zullen we dat op een duurzame en circulaire manier moeten gaan doen. Dat kan door het verbruik van water te verminderen én door water opnieuw te gebruiken. De klimaatverandering maakt dus niet alleen een energietransitie nodig, maar ook een watertransitie.

Wonen met water

Bij duurzaam wonen denken we al snel aan het zuinig en efficiënt omgaan met aardgas en elektriciteit. Maar de komende jaren zal ook een verantwoord gebruik van drinkwater in en om het huis steeds meer aandacht krijgen. Nu is het nog zo, dat ál het water dat we gebruiken afkomstig is uit één en dezelfde waterleiding; of we er nu van drinken, ermee douchen, er de tuin mee sproeien of er het toilet mee doorspoelen. En ná het gebruik verdwijnt (bijna) al dat water door dezelfde afvoer. Dat zou in de toekomst wel eens kunnen veranderen.

Het verschil tussen wit water, grijs water en zwart water

Wit water
- Met ‘wit water’ bedoelen we het volledig gezuiverde water dat in iedere woning in Nederland uit de kraan komt. Dat water kunnen we drinken zonder zorgen voor onze gezondheid. Maar in de praktijk gebruiken we ons drinkwater ook voor veel andere dingen, zoals bad en douche, de was en de afwas, het sproeien van de tuin en het doorspoelen van de wc.

Grijs water.
- De term ‘grijs water’ wordt op verschillende manieren gebruikt. Soms bedoelen we er het water mee dat we in huis laten wegspoelen via de gootsteen, het doucheputje en de afvoer van de vaatwasser en de wasmachine. In dat water zitten zeepresten en ander vuil. Het is (te) ingewikkeld en duur om dat water zodanig te zuiveren dat het weer als drinkwater te gebruiken is.
- Een andere betekenis van ‘grijs water’ is huishoudwater (meestal regenwater). Dat water is minder zuiver dan drinkwater, maar wél te gebruiken voor de wasmachine en de stortbak van de wc.

Zwart water.
- Water waarmee het toilet is doorgespoeld, is ‘zwart water’. Dit water kan niet worden gebruikt voor het maken van drinkwater, maar er kan wel energie mee worden geproduceerd en het is een bron van bepaalde grondstoffen, zoals fosfaat.

De gevolgen van een tekort aan water

In ons dagelijks leven maken we veel vaker gebruik van water dan we denken. Een tekort aan drinkwater zal dus heel wat ongemak opleveren. Maar op de lange termijn kunnen de gevolgen van droogte nog veel ingrijpender zijn. Zo kan aanhoudende droogte leiden tot problemen bij de voedselvoorziening door mislukte oogsten. In de natuur zorgt verdroging ervoor dat bepaalde waardevolle planten en dieren verdwijnen. En in de gebouwde omgeving kunnen we de effecten van droogte gaan ondervinden in de vorm van bodemdaling en schade aan de fundering van huizen. Tot slot kunnen de gevolgen van een tekort aan water ook merkbaar worden in onze samenleving. Schoon water is nu nog voor iedereen betaalbaar. Maar als er tekorten ontstaan, kan dat veranderen. Duur drinkwater kan er zo aan bijdragen dat de ongelijkheid toeneemt.

Water bewaren en opnieuw gebruiken

Extreem natte periodes en langdurige droogte zullen elkaar blijven afwisselen. Daarom is er steeds meer aandacht voor waterberging; het opslaan van overtollig regenwater om het later, wanneer er een tekort aan water dreigt, te gebruiken. Waterberging is mogelijk in sloten, meren en plassen, maar ook in speciale waterbekkens of ondergrondse waterreservoirs. Overigens kunt u zelf, in uw eigen tuin, op een eenvoudige manier aan waterberging doen met behulp van een regenton.

Drinkwater: gezondheid staat voorop

Er vindt veel onderzoek plaats naar technieken om slimmer om te gaan met drinkwater en afvalwater. Als het om drinkwater gaat, staan daarbij de gezondheidseisen altijd voorop. Grijs water en drinkwater moeten volledig gescheiden blijven. Het installeren van afzonderlijke waterleidingsystemen (voor wit en grijs water) lijkt voorlopig nog een te kostbare oplossing. Een techniek die wél veelbelovend is, is het scheiden van zwart en grijs afvalwater. Die afvalwaterstromen bieden verschillende mogelijkheden om water te hergebruiken en/of energie en grondstoffen te winnen. Er lopen inmiddels diverse projecten om deze technieken in de praktijk te testen, onder meer in Amsterdam.