Wat doet een koudemiddel?

Airco’s en warmtepompen hebben een speciale vloeistof nodig om hun werk te kunnen doen: het koudemiddel. Wat doet een koudemiddel precies? Zitten er gassen in die slecht zijn voor het milieu en voor het klimaat? En als dat zo is, zijn er dan alternatieven? Dit artikel zet de belangrijkste feiten over het koudemiddel op een rijtje.

Wat is een koudemiddel?

Een koudemiddel of koelmiddel is een vloeistof die al bij een relatief lage temperatuur en onder lage druk verdampt. De vloeistof verandert in een gas en neemt daarbij warmte op uit de omgeving. De lucht in de omgeving van het koudemiddel koelt daardoor juist af. Voeren we het gas vervolgens door een compressor en voeren we daar de druk op, dan stijgt de temperatuur van het koudemiddel. Als we dit hete gas laten afkoelen condenseert het gas en wordt het weer een vloeistof. Daarbij staat het koudemiddel de warmte af. Een koudemiddel kunnen we dus gebruiken om een ruimte koeler te maken doordat het koudemiddel warmte opneemt. Andersom kan ook: door gebruik te maken van de fase waarin het koudemiddel juist warmte afstaat, kunnen we een ruimte verwarmen.

Waar worden koudemiddelen gebruikt?

Ieder apparaat dat gebruik maakt van de cyclus van verdampen en condenseren, heeft een koudemiddel nodig. We komen koudemiddelen tegen in koelkasten en vriezers, maar ook in airco’s en warmtepompen.

Natuurlijke koudemiddelen

In 1902 ontwikkelde Willis Haviland Carrier de eerste moderne airco. De machine die hij bedacht, was bedoeld om de drukkerij waar hij werkte koel te houden. Om warmte aan de ruimte te onttrekken gebruikte hij onder meer ammoniak. Ook de airco’s die in de jaren daarna werden geproduceerd, maakten gebruik van stoffen die van nature voorkomen: ammoniak, maar bijvoorbeeld ook kooldioxide (CO2) en propaan. Die stoffen werken goed als koudemiddel, maar ze hebben ook een groot nadeel: ze zijn giftig en bovendien brandgevaarlijk.

Synthetische koudemiddelen

In de jaren twintig van de vorige eeuw maakten de natuurlijke koudemiddelen plaats voor chloorfluorkoolwaterstoffen, ook bekend als (h)cfk’s. Deze synthetische koudemiddelen leken jarenlang veilig en betrouwbaar. Pas in de jaren zeventig ontdekten wetenschappers dat (h)cfk’s schadelijk zijn voor de ozonlaag. In Nederland is het sinds 2001 verboden om cfk’s toe te passen in nieuwe apparaten. Ook voor de hcfk’s gelden steeds strengere regels. De meeste fabrikanten van koelapparatuur en warmtepompen hebben de (h)cfk’s daarom vervangen door fluorkoolwaterstoffen (hfk’s). Die stoffen zijn minder schadelijk voor de ozonlaag, maar ze dragen wél bij aan de opwarming van de aarde. De nieuwste synthetische koudemiddelen zijn de hydrofluorolefinen (hfo’s). Deze stoffen dragen minder bij aan de opwarming. Het is de bedoeling dat ze op termijn de hfk’s in koelsystemen zullen vervangen.

F-gassen

De gefluoreerde koudemiddelen (cfk’s, hcfk’s én hfk’s) in airco’s, warmtepompen en andere (koel)apparatuur worden samen ook wel de F-gassen genoemd. Als deze stoffen in de atmosfeer komen, leveren ze een relatief grote bijdrage aan het broeikaseffect. En dus aan de opwarming van de aarde. Om die reden mogen alleen gecertificeerde bedrijven en gediplomeerde monteurs werken aan airco’s, warmtepompen en andere apparaten met F-gassen. De Europese Commissie wil het gebruik van deze gassen de komende jaren zoveel mogelijk terugdringen, maar op dit moment bevatten nog bijna alle koelsystemen F-gassen.

Terug naar de natuur

De weerstand tegen het gebruik van synthetische koudemiddelen groeit. De fabrikanten van airco’s en warmtepompen zijn daarom naarstig op zoek naar alternatieven. Eén van de mogelijkheden is een terugkeer naar de natuurlijke koudemiddelen. Met name propaan en CO2 lijken een comeback te gaan maken, maar de komende jaren lijkt dat nog niet op grote schaal te gebeuren. Voorlopig zullen airco’s en andere koelapparatuur nog gebruik maken van synthetische koudemiddelen.

Wat doet Feenstra?

Feenstra levert en installeert zowel warmtepompen als airco’s. In de apparatuur waar we mee werken, is als koudemiddel R410a, R32 of propaan aanwezig. R32 is op dit moment het synthetische koudemiddel met de laagste GWP-waarde. (Zie kader.) We zijn ons bewust van de mogelijke schadelijke effecten en risico’s van koudemiddelen. Daarom zullen we airco’s met R410a binnenkort niet meer aanbieden. Daarnaast houden we de ontwikkeling van systemen die gebruik maken van natuurlijke koudemiddelen scherp in de gaten. Uiteraard beschikt Feenstra over een F-gassencertificaat. Bovendien zetten we alleen ervaren monteurs in die over de vereiste diploma’s beschikken. Elke twee jaar controleert een onafhankelijke instantie de kwaliteit van ons werk en de kennis van onze medewerkers.