Off-grid leven en wonen

Wat is off-grid?

Grid is het Engelse woord voor netwerk, energienet of elektriciteitsnet. Off-grid gaan betekent dus letterlijk dat u ‘van het net’ gaat. Dat betekent in de meeste gevallen dat er geen aansluiting is op het aardgas- en/of elektriciteitsnet. Er zijn ook mensen die verder gaan. Zij wonen los van de waterleiding, van het riool en in een enkel geval hebben ze zelfs geen telefoon- en internetverbinding. Als wij het in dit artikel over off-grid hebben, bedoelen we woningen die niet zijn aangesloten op het aardgasnet en het elektriciteitsnet.

Waarom willen mensen off-grid gaan?

Op het eerste gezicht lijkt leven zonder aansluiting op het energie-, water- en rioolnetwerk heel bijzonder, maar veel mensen hebben het al eens in de praktijk ervaren. Iedereen die in de vrije natuur of op het erf van een boer gekampeerd heeft, is tijdelijk off-grid geweest. Een mooi avontuur, met een paar ongemakken die meestal niet langer dan een paar dagen duren. Wat beweegt mensen om permanent te kiezen voor een zelfvoorzienend bestaan?

De motieven om te willen wonen zonder aansluiting op een netwerk lopen sterk uiteen. Voor sommige mensen is geld of duurzaamheid de voornaamste reden, anderen zijn vooral op zoek naar vrijheid en onafhankelijkheid.

1. Kostenbesparing
De afgelopen jaren zijn de energieprijzen behoorlijk gestegen. Voor sommige mensen is dat de aanleiding geweest om hun woning los te maken van het energienet. Want geen aansluiting op het aardgasnet en het elektriciteitsnet betekent ook: u geen energiekosten en geen vastrecht (de kosten voor beheer en onderhoud van het net).

2. Vrijheid
Ongebonden en onafhankelijk zijn is voor veel mensen een aantrekkelijke gedachte. Wie geen vaste aansluiting op een energienetwerk heeft, kan gaan en staan waar hij of zij wil.

3. Zekerheid
Er zijn mensen die meer vertrouwen hebben in hun eigen energievoorziening dan in het energienetwerk. Ze zijn ervan overtuigd dat ze in geval van een natuurramp of een andere noodsituatie beter af zijn als ze in hun eigen energiebehoefte kunnen voorzien.

4. Duurzaamheid
Het streven naar een duurzame levensstijl is de meest voorkomende reden om te kiezen voor een off-gridbestaan. We ondervinden in ons dagelijks leven steeds vaker de gevolgen van de klimaatverandering. Daardoor worden veel mensen zich meer en meer bewust van het effect dat onze manier van leven heeft op het milieu, de natuur en het klimaat. Een kleine groep mensen gooit het roer radicaal om en gaat off-grid.

5. Uitdaging
Sommige mensen nemen zich voor een marathon te gaan lopen. Anderen proberen een berg te beklimmen of zetten hun zinnen op het bevaren van de zeven wereldzeeën. Uitdagingen zijn voor veel mensen onweerstaanbaar. Off-grid wonen kan ook zo’n uitdaging zijn.

Ongetwijfeld zijn er nog meer redenen te bedenken om off-grid te gaan. Maar in de meeste gevallen komt het besluit om off-grid te gaan voort uit (een combinatie van) de bovenstaande motivaties.

Off-grid wonen kan op veel plaatsen

Soms is off-grid een keuze die uit nood is geboren. Nederland is een dichtbevolkt land met een uitgebreid netwerk van gas-, water- en elektriciteitsleidingen, maar toch zijn er nog plekken waar geen kabels en buizen in de grond liggen. Als u op zo’n plaats woont, zit er niets anders op dan zelf voor uw energie te zorgen.

Veel vaker is off-grid wonen een bewuste, individuele keuze. Op enkele plaatsen in ons land zijn kleine gemeenschappen die collectief off-grid zijn gegaan. Ook afzonderlijke woningen en huishoudens gaan soms los van de energienetwerken. Meestal bevinden die gemeenschappen en woningen zich in het landelijke gebied.

Zonder gas? Dat is betrekkelijk eenvoudig.

Eén van de belangrijkste doelstellingen van de energietransitie in Nederland is om in 2050 (en liefst nog eerder) helemaal van het aardgas af te zijn. Met andere woorden: als we het over aardgas hebben, is het de bedoeling dat we de komende jaren allemáál off-grid gaan. Op weg daarheen maken we al behoorlijke stappen in de goede richting.

Zonder elektriciteit? Dat is een stuk moeilijker.

Woningen loskoppelen van het elektriciteitsnet is een heel ander verhaal. Wonen zonder elektriciteit is in onze moderne samenleving vrijwel onmogelijk. Wie off-grid gaat, zal de stroom dus zelf moeten opwekken. Dat gebeurt meestal met behulp van zonnepanelen en een thuisbatterij. Al met een paar zonnepanelen is het mogelijk om te voorzien in een flink deel van de behoefte aan energie. Zeker als de woning niet al te groot is én goed geïsoleerd. Warmte in de wintermaanden is in de praktijk de grootste uitdaging. De opbrengst van zonnepanelen is dan te gering voor de stroom die nodig is voor een warmtepomp. En er zijn nog geen accu’s die ’s zomers voldoende zonne-energie kunnen opslaan om de winter door te komen. Het tekort aan stroom in de winter is op te vangen met behulp van een aggregaat of generator. Dat is een apparaat dat stroom opwekt, meestal met diesel of benzine als brandstof. Een ander, veelgebruikt alternatief is een houtkachel of een pelletkachel.

Warm water

Ook voor warm tapwater zijn er off-gridmogelijkheden. Een zonneboiler en een zonnecollector kunnen in combinatie met een elektrische boiler, die gebruikmaakt van de zonnepanelen, het jaar rond voor een acceptabele hoeveelheid warm water zorgen.

Off-grid wonen, mag dat wel?

Er zijn in Nederland geen wetten die off-grid wonen verbieden. Maar dat betekent nog niet dat het makkelijk is om alles snel en eenvoudig te regelen. Zo vallen de netbeheerkosten pas weg wanneer een woning daadwerkelijk losgekoppeld is van het net. De aansluiting en de meter moeten dan worden verwijderd.

Off-grid is vaak duurzaam, maar niet altijd

Veel mensen die kiezen voor een off-gridwoning, doen dat vooral om duurzamer te wonen. Ze willen hun ecologische voetafdruk zo klein mogelijk houden. In de meeste gevallen lukt dat behoorlijk goed. Als u met zonnepanelen uw eigen energie produceert, zal de CO2-uitstoot van uw woning minimaal zijn. Toch hoeft off-grid wonen niet per se duurzaam of CO2-neutraal te zijn. Zo zijn er off-gridwoningen die vrijwel het hele jaar een aggregaat op benzine of diesel nodig hebben om het in huis warm te krijgen; bepaald geen duurzame oplossing. Ook de hout- of pelletkachel is in veel off-gridwoningen te vinden. Gezellig? Zeker, maar uit het oogpunt van gezondheid en luchtkwaliteit zijn er vraagtekens bij te zetten.

Het verschil tussen energieneutraal en off-grid

Het belangrijkste kenmerk van een energieneutraal huis is dat het gemiddeld over een heel jaar minstens zoveel energie produceert als het verbruikt. Dat is bij een off-gridwoning lang niet altijd het geval, omdat er vaak ondersteuning nodig is van een aggregaat of van een hout- of pelletkachel. En een energieneutraal huis heeft in de meeste gevallen wél gewoon een aansluiting op het elektriciteitsnet.

Off-grid is een kleine, maar invloedrijke beweging

Duurzaamheid is voor een grote groep Nederlanders een belangrijk onderwerp. De meeste mensen zijn inmiddels bewust bezig met energiebesparing en verduurzaming. De off-gridbewoners vormen beslist géén grote groep. Exacte gegevens zijn er niet, maar er zijn in Nederland (heel) weinig mensen die deels of volledig off-grid wonen. Toch kan een kleine beweging belangrijk zijn en invloed hebben. Hoe meer mensen er kennis mee maken, hoe meer het bewustzijn toeneemt dat de manier waarop we wonen en leven effect heeft op onze leefomgeving.

Off-gridwoningen hebben ook op een andere manier effect op onze energietoekomst. Ze bieden namelijk de mogelijkheid om nieuwe technieken op het gebied van duurzame energie- en watervoorziening in de praktijk te onderzoeken en ervaren.