Wat heeft de energie van windmolens ons te bieden?
De voordelen en nadelen van windenergie
Het is een oer-Hollands vergezicht met een moderne vormgeving: windmolens aan de horizon. Windmolens zijn niet meer weg te denken uit ons landschap en ook niet uit onze energievoorziening. De windmolenparken op het land en in de zee dragen inmiddels flink bij aan de productie van duurzame elektriciteit. Stroom die geproduceerd wordt door windmolens zullen we hard nodig hebben om de energietransitie voor elkaar te krijgen. In dit artikel bekijken we de voordelen en nadelen van windmolens en windenergie.
Voordeel: windenergie raakt niet op
Helemaal windstil is het in ons land bijna nooit. Daarom is Nederland uitermate geschikt voor het opwekken van windenergie. Want zeker hier is de wind een behoorlijk betrouwbare leverancier van elektriciteit. Overigens is de productie van windenergie (nog) niet helemáál CO₂-neutraal. De energie die nodig is voor de productie en installatie van een windmolen is nog niet helemaal afkomstig uit duurzame bronnen. Maar daar staat een grote hoeveelheid schone energie tegenover. Daardoor produceert een windpark binnen een jaar net zoveel energie als het tijdens zijn complete levenscyclus verbruikt.
Nadeel: windmolens veranderen het landschap
Smaken verschillen. Sommige mensen zien windmolens als horizonvervuiling, anderen vinden dat ze juist een karakteristiek element aan het landschap toevoegen. Feit is dat we zo snel mogelijk van het aardgas af willen en daar hebben we veel elektriciteit voor nodig. Windmolens horen bij de energietransitie én bij het landschap van de 21e eeuw. Overigens heeft de overheid regels opgesteld, waardoor windmolens in ieder geval niet té nadrukkelijk aanwezig kunnen zijn in de directe omgeving van andere bebouwing. Een windmolen mag in Nederland niet dichter dan vier mastlengtes bij woningen worden gebouwd.
Voordeel: windmolens nemen relatief weinig plaats in
Windmolens zijn indrukwekkende bouwwerken. Toch nemen ze in verhouding tot de stroomproductie relatief weinig ruimte in beslag. De hoeveelheid elektriciteit die één windmolen opwekt, is vergelijkbaar met de productie van tientallen zonnepanelen.
Nadeel: windmolens maken geluid
Geluidloos zijn windmolens zeker niet; zowel de turbine als het draaien van de rotorbladen in de wind maakt geluid en dat kan voor omwonenden en voorbijgangers hinderlijk zijn. Gelukkig zien we ook hier een gunstige ontwikkeling: door nieuwe materialen is het geluidsniveau van de moderne windmolens al aanzienlijk lager dan tien of twintig jaar geleden.
Voordeel: windmolens zijn rendabel
Jaren geleden hoorden we het vaak: windmolens draaien op subsidie. Dat was en is ten dele waar, want de overheid geeft inderdaad subsidie op het bouwen en exploiteren van windmolens. Toch is die kritiek op de economische prestaties van de windmolens inmiddels vrijwel verstomd. Het rendement van windmolens is de afgelopen decennia enorm verbeterd en daardoor is het aandeel van de subsidie steeds kleiner geworden. En naarmate de kosten van gas, olie en andere fossiele brandstoffen stijgen, wordt windenergie nóg rendabeler.
Nadeel: de capaciteit van ons elektriciteitsnet is beperkt
Nu de energietransitie in volle gang is, lopen we in Nederland op sommige momenten tegen de grenzen aan van de capaciteit van ons elektriciteitsnet (netcongestie). Op zonnige dagen met veel wind komt het nu al voor dat exploitanten hun windmolens moeten stilzetten, omdat het net de aanvoer van duurzame stroom tijdelijk niet aankan.
Voordeel: windparken op zee leveren een positieve bijdrage aan de biodiversiteit
In de buurt van windparken is het niet toegestaan om te vissen met sleepnetten. Onderzoek wijst erop dat die maatregel voor veel diersoorten gunstig uitpakt. Diverse bodemdieren (onder meer anemonen en sponsdieren) voelen zich goed thuis op het onderwaterdeel van de windturbines en daar profiteren weer andere dieren van, zoals garnalen. Op de grote stenen die rondom de windmolens worden aangebracht als beschermend materiaal, blijkt de Noordzeekreeft zich prima thuis te voelen en rond de windturbines voor de Nederlandse kust zijn dna-sporen aangetroffen van haaien en roggen. Bovendien bieden de windparken de mogelijkheid voor verschillende duurzame voedselinitiatieven. Zo zijn er in de Noordzee inmiddels een zeewierboerderij en een aantal oestertafels. Ook wordt er geëxperimenteerd met het kweken van koraal.
Nadeel: windmolens vormen een risico voor vogels
Voor grote vogels is het soms moeilijk om de snelheid van de rotorbladen van een windmolen in te schatten. Met enige regelmaat komt het voor dat een vogel in botsing komt met een rotorblad. Hoewel het aantal slachtoffers relatief klein is (bij minder dan één procent van de verongelukte vogels is een windmolen de oorzaak) is het een onderwerp waar veel aandacht voor is. Exploitanten van windmolens, natuurbeschermers en de overheid proberen samen oplossingen voor het probleem te vinden. Zo is er een detectiesysteem ontwikkeld dat zeearenden en andere grote vogels met geluiden waarschuwt als ze in de buurt van een windmolen komen. In het uiterste geval kan het systeem de windmolen zelfs tijdelijk stilzetten. Ook het zwart verven van één van de rotorbladen zou in de toekomst misschien uitkomst kunnen bieden. Volgens Noorse onderzoekers kan dat zorgen voor (veel) minder botsingen met vogels, maar een test in de Groningse Eemshaven liet geen significante vermindering van het aantal gevleugelde slachtoffers zien.
Voordeel: windenergie doet flink mee in de groei van duurzame energie
Het aandeel van herwinbare energie in het totale Nederlandse energieverbruik wordt jaar in jaar uit groter. In 2024 was bijna 20% van de verbruikte energie afkomstig uit duurzame bronnen. Windenergie had daarin opnieuw een groter aandeel dan het jaar daarvoor. Van de totale hoeveelheid elektriciteit die we in Nederland in 2024 hebben verbruikt, was ruim 20% afkomstig van windenergie.
Aan de wind komt geen eind, maar aan een windmolen wel
De levensduur van een moderne windmolen is ruim twintig jaar. Daarna krijgt het grootste deel van de materialen een nieuwe bestemming. De fundering, de toren, de tandwielkast en de generator kunnen vrijwel volledig worden gerecycled. Tot voor kort was het nog niet mogelijk om dat ook te doen met de rotorbladen. Die zijn gemaakt van kunststoffen en vezels, die zó met elkaar versmolten zijn dat ze niet meer konden worden hergebruikt. In het voorjaar van 2022 heeft Vattenfall een van de oudste windparken van Nederland (uit 1998), langs de dijk bij Lelystad, ontmanteld. Daarbij experimenteert het bedrijf met nieuwe technologieën die het wél mogelijk moeten maken om de rotorbladen te recyclen.
Een windmolen en een windturbine; wat is het verschil?
Het principe van de windmolen is al eeuwenoud en eigenlijk vrij simpel. De wind zorgt ervoor dat de wieken van de molen gaan draaien. De wieken zijn bevestigd aan een meedraaiende as en die brengt de beweging over op een aantal tandwielen. Binnenin de molen wordt die beweging omgezet in mechanische energie, bijvoorbeeld door graan te malen, te zagen of water uit een polder weg te pompen. Om het onderscheid te maken met de traditionele windmolen, noemen we de moderne versie vaak een windturbine. Ook hier draait alles om de wind. Die brengt de rotorbladen (de wieken) in beweging. Het punt waar de wieken bij elkaar komen, heet een rotor. Die bevindt zich in een gondel, de behuizing bovenaan de mast. In de gondel is ook een tandwielkast geïnstalleerd. De tandwielen zetten de langzame beweging van de rotor om in een hogere snelheid. Vervolgens gebruikt een generator de hoge draaisnelheid om elektriciteit op te wekken. Zo’n generator werkt hetzelfde als een fietsdynamo. Aan een draaiende as is een magneet bevestigd. Bij een fietsdynamo is dat een vaste magneet, in de meeste windturbines een elektromagneet. De magneet beweegt langs een spoel (een spiraalvormige koperdraad) en wekt zo elektriciteit op. De fietsdynamo gebruikt die stroom om het fietslampje te laten branden, de dynamo van een windturbine levert de stroom aan duizenden huishoudens.
Poll