Energieopslag wordt steeds noodzakelijker

We produceren steeds meer duurzame energie. Zon, wind en andere hernieuwbare energiebronnen nemen een steeds groter deel van onze energiebehoefte voor hun rekening. Dat is een mooie ontwikkeling, maar het brengt ook een uitdaging met zich mee. De stroom die windmolens en zonnepanelen opwekken, kunnen we vaak niet direct gebruiken. De noodzaak om energie op te slaan, wordt dus steeds groter. Welke manieren zijn er om energie te bewaren voor later? Hoe ziet de toekomst eruit als het gaat om energieopslag? En hoe zit het eigenlijk met onze gasvoorraden; hebben we die nog wel nodig nu we steeds meer duurzame energie opwekken?

Een historische dag

Waarschijnlijk heeft u er niet bij stilgestaan, maar 23 april 2022 was een historische dag. De zon scheen uitbundig én er stond een stevige wind. Mooi weer om te zeilen, om te fietsen én om duurzame energie op te wekken. Voor het eerst in de geschiedenis werd er op die lentedag in Nederland méér zonne-energie en windenergie opgewekt dan de totale hoeveelheid energie die we met z’n allen op dat moment verbruikten. Met de recordopbrengst aan herwinbare energie kwam ook de schaduwzijde in beeld. Op topdagen zoals 23 april moeten de netbeheerders een deel van de opwekcapaciteit ‘afschakelen’. De aanvoer wordt dan zo groot dat het net de elektriciteit niet kan verwerken. De duurzame energie kan niet worden opgeslagen en gaat dus gedeeltelijk verloren. De vraag naar betrouwbare en betaalbare energieopslag wordt steeds urgenter.

Geen zorgen over uw eigen energieopslag

Heeft u zonnepanelen, dan hoeft u zich voorlopig geen zorgen te maken over de opslag van de elektriciteit die u zelf produceert. Dankzij de salderingsregeling kunt u in de meeste gevallen alle elektriciteit die u opwekt en niet zelf gebruikt, terugleveren aan uw energieleverancier. Uw eigen stroomproductie kunt u wegstrepen tegen de stroom die u (op een ander moment) afneemt. U ‘verkoopt’ de elektriciteit dus tegen dezelfde prijs als waarvoor u zelf stroom ‘koopt’. De salderingsregeling is in feite een subsidie van de overheid. Vanaf 2025 wordt de regeling waarschijnlijk in stappen afgebouwd, maar de politiek moet daarover nog een definitief besluit nemen.

Energieopslag met een thuisbatterij

Diverse merken brengen sinds enkele jaren accu’s op de markt die het mogelijk maken om de energie die u opwekt in uw eigen huis op te slaan. Daarmee kunt u efficiënter omgaan met de stroom die u produceert. Op zonnige dagen ontstaat er op het net vaak een overschot aan elektriciteit, vooral als gevolg van de grote aantallen zonnepanelen. De elektriciteit die uw zonnepanelen overdag produceren, slaat u op in een thuisbatterij. ’s Avonds of ’s nachts gebruikt u dan de opgeslagen stroom. Thuisbatterijen leveren op die manier een bijdrage aan het ontlasten van het elektriciteitsnet op piekmomenten. Toch zijn thuisbatterijen geen definitieve oplossing voor de vraag naar energieopslag. Een thuisbatterij is betrekkelijk snel ‘vol’. Bovendien kunnen ze in de meeste gevallen de stroom niet onbeperkt bewaren.

Elektriciteit opslaan in waterstof

Waterstof is één van de oplossingen die vaak worden genoemd voor het opslaan van duurzaam opgewekte energie. In theorie biedt waterstof inderdaad interessante mogelijkheden. Met behulp van wind- en zonne-energie is het mogelijk waterstof te winnen uit water. En omdat waterstof een energiedrager is die zich betrekkelijk eenvoudig laat opslaan, bewaren en vervoeren, zouden we de waterstof bijvoorbeeld kunnen gebruiken om onze huizen mee te verwarmen. In theorie hebben we daarmee zónder CO2-uitstoot een vervanger gevonden voor het aardgas. Helaas is de praktijk altijd wat weerbarstiger. Zo is het omzetten van wind- en zonne-energie in waterstof op dit moment nog een relatief kostbaar proces. Voor de industrie wordt al wel waterstof geproduceerd, maar dat gebeurt in de meeste gevallen met aardgas als brandstof. En dat is dus geen duurzame oplossing. Op enkele plaatsen in Nederland zijn kleinschalige (proef)projecten opgezet voor het verwarmen van woningen met waterstofgas. Het lijkt de komende jaren nog niet mogelijk om waterstof op grote schaal in te zetten voor het verwarmen van woonwijken, maar sommige deskundigen zijn daar optimistischer over.

Energieopslag en warmteopslag

In Nederland (en in de rest van Europa) hebben we vooral energie nodig om onze huizen te verwarmen. Daarom zouden we naast energieopslag ook kunnen kijken naar manieren om warmte op te slaan. Er bestaan diverse technieken die dat nu al mogelijk maken. Denk bijvoorbeeld aan de zonneboiler of aan warmte-koudeopslag. Bij dat laatste systeem maken diverse warmtepompen in een woonwijk gebruik van één ondergrondse bron voor warmte (in de winter) en koude (in de zomer).

Gasvoorraad voor de winter

Het belang van duurzame energie wordt steeds groter, maar dat betekent niet dat we binnenkort al zonder fossiele brandstoffen kunnen. Verreweg de meeste woningen hebben nog een ‘gewone’ cv-ketel. Om het ’s winters in huis warm te houden, hebben we daarom veel aardgas nodig. Dat zal de komende jaren nog zo blijven. Uiteraard verbruiken we het meeste aardgas in de winter. Tijdens de zomermaanden leggen Nederland en de andere landen van de Europese Unie (EU) daarom een gasvoorraad aan voor de daaropvolgende winter.

Russisch gas

Een deel van ons aardgas is afkomstig uit Rusland. In de winter 2021/2022 had het Russische gas nog een aandeel van 15% in de totale hoeveelheid die we in Nederland verbruikten. Voor de hele EU was dat 40%. Sinds Rusland in oorlog is met Oekraïne, kunnen we er niet meer op rekenen dat het Russische aardgas onbeperkt onze kant op blijft stromen. De EU-landen willen minder afhankelijk worden van Russisch gas en bovendien zo weinig mogelijk ‘meebetalen’ aan de oorlog die Rusland tegen Oekraïne voert. Het aanvullen van de voorraden voor de winter gebeurt daarom steeds meer met gas uit andere landen, zoals de Verenigde Staten en Algerije.

Gronings gas

Omdat er een aardgastekort dreigt, wordt er ook voorzichtig gekeken naar de mogelijkheid om opnieuw meer aardgas uit het Groningenveld te halen. De Nederlandse regering lijkt dat voorlopig niet van plan en wil vasthouden aan het voornemen om binnen afzienbare tijd de productie van Gronings gas tot nul terug te brengen. Alleen in het uiterste geval zal Nederland opnieuw een beroep doen op de Groningse gasvoorraad. De regering kiest wel voor meer gaswinning in de Noordzee.